WIZUALIZACJA W PRAKTYCE TRENERSKIEJ

Zawsze fascynowała mnie wizualizacja, dlatego w moim “nastoletnim pokoju” ściany wypełniały i artystyczne wizje i wizualne wsparcie w zapamiętywania wzorów fizycznych, matematyczne dowody oraz spisy lektur.

W pracy nauczycielskiej, a potem trenerskiej wykorzystywałam symbole i metafory, które nie tylko pozwalały lepiej zrozumieć trudne chemiczne treści, ale także pomagały zapamiętywać zagadnienia, a i z pewnością wyzwalały kreatywność.

W tym artykule przedstawię kilka swoich autorskich pomysłów na komunikowanie się poprzez wizualizowanie i strukturalizowanie treści, które są nie tylko skuteczne, ale też efektowne.  Jestem przekonana, że wizualizacja w praktyce trenerskiej ma jeszcze spory potencjał do odkrycia.

Często podczas szkoleń uczestnicy wykonują imienne wizytówki, które mogą być uzupełniane o elementy związane ze szkoleniem i pomagają identyfikować poszczególne osoby. Identyfikatory na papierze są też elementem integrującym grupę, ponieważ o wiele łatwiej przebiega prezentacja poszczególnych osób, a dodatkowo trener może pokierować prezentacją w kierunku związanym z tematem szkolenia.

Zamiast wydrukowanego programu/harmonogramu szkolenia na kartce A4 można go zapisać (lub zapisać i narysować) na dużym arkuszu papieru, który zawieszony na ścianie umożliwia śledzenie postępu zajęć. Obok można umieścić ustalony wspólnie kontrakt dotyczący zasad pracy grupy.

Taka forma harmonogramu czy kontraktu pozwoli na odwoływanie się do jego zapisów podczas trwania zajęć.

Obraz z pewnością wzbogaci każdą prezentację, szczególnie, gdy jego użycie będzie przemyślane. O tym jak budować mądre wizualne prezentacje możecie dowiedzieć się oglądając znakomity webinar Piotra Peszko – Power Point kocham cię, a także zapoznając się z e-bookiem Nance Duarte – Slajd:ologia. Nauka i sztuka tworzenia genialnych prezentacji. Bardzo dobrą inspiracją do tworzenia samych infografik jest książka pt. “Informacja jest piękna” (David McCandless).

Rozrysowywanie etapów projektów, wizualizowanie rozwiązań problemów, chociaż oczywiste, w edukacji nie jest często wykorzystywane. Polecam świetny film z wystąpienia na TED Toma Wujca pt. Got a wicked problem? First, tell me how you make toast, który może przekonać do wykorzystywania małych karteczek z odręcznymi rysunkami do prezentacji przebiegających procesów.

Zbieranie informacji zwrotnej czy też ocenianie i opiniowanie może opierać się na elementach wizualnych, o których więcej napiszę w drugiej części artykułu. Tam też pokażę w jaki sposób identyfikowałam potrzeby szkoleniowe, aby jak najbardziej dopasować je do potrzeb uczestników.

Jednym ze sposobów zbadania oczekiwań uczestników w stosunku do szkolenia jest po prostu zebranie od nich informacji.

Na kartce papieru (A4) można wyrysować figury (np. prostokąty, kółka, in.) w których umieścimy tytuły zagadnień szkolenia, albo efekty szkolenia. Uczestnik dokona ich analizy, a następnie pokoloruje figurę wg. klucza świateł drogowych: kolor czerwony: “stop!, nie znam, nie wiem, chcę się nauczyć”, kolor pomarańczowy: “uwaga!, słyszałam, muszę powtórzyć, chętnie uzupełnię”, kolor zielony: “mogę iść dalej, znam, wiem, umiem, nie muszę się na tym zagadnieniu koncentrować”.

Zebranie kartek daje trenerowi informację jakie są oczekiwania grupy, na jakich efektach ma się koncentrować,a które może potraktować marginalnie. Dzięki temu lepiej uda mu się dopasować szkolenie do potrzeb uczestników.

Co potrzebujemy do przeprowadzenia zadania?

karty diagnozy, w których narysowane będą dowolne figury z nazwami najważniejszych zagadnień/efektów szkolenia, flamastry w 3 kolorach (czerwonym, zielonym, żółtym) dla każdego uczestnika.

Gdy polecimy zapisać każde z oczekiwań na osobnej karteczce (np. niebieskiej), a jednocześnie wykonanie takiego samego zadania na różowych karteczkach ale w zakresie zasobów (znam, stosuję, potrafię, podzielę się) uruchomimy refleksję, cenną w kontekście rozwoju.

Uczestnicy przyklejają karteczki na flipcharcie, a prowadzący grupuje je tematycznie. Warto symbolicznie oznaczyć poszczególne treści, co ułatwi prezentację i pozwoli na łatwiejszą percepcję.

Co potrzebujemy do przeprowadzenia zadania?

karteczki w dwóch kolorach, 2 duże arkusze papieru, flamaster do symbolicznego oznaczania poszczególnych grup wskazań uczestników

Analogiczny sposób postępowania można zastosować do ewaluacji zajęć.

Różowe karteczki: uświadomiłam sobie, nauczyłam się, niebieskie: zastosuję.

Ewaluacja może się również odbywać za pomocą oszacowania stopnia przyswojenia wiedzy, wykształcenia umiejętności itd.

Na zdjęciu poniżej efekt zadania, podczas którego polecono uczestnikom przyklejenie 4 samoprzylepnych kółek na dużym arkuszu papieru z zapisanymi zagadnieniami, ale w sposób wskazujący na poziom przyswojenia treści: im wyżej oceniony efekt uczenia się, tym kropka przyklejona bliżej narysowanej postaci. Podium miało pomóc symbolicznie wskazać satysfakcję ze szkolenia.

Co potrzebujemy do przeprowadzenia zadania?

duże arkusze papieru na którym zaznaczone będą zagadnienia kursu, “cenki” lub inne elementy wykonane z folii samoprzylepnej

Często zależy nam na opinii uczestników – to dobry punkt wyjścia do podjęcia tematu, dyskusji lub pretekst do refleksji.

Na szkoleniach dotyczących rozwoju trenerów i organizacji szkoleń warto zastanowić się, który ze wskazanych czynników najbardziej przekłada się na efektywność szkolenia:

• osoba trenera (osobowość, sposób komunikowania się, in.),
• warsztat metodyczny trenera (stosowane techniki, metody, narzędzia),
• czas/termin odbywania szkolenia (w pracy, podczas weekendu, popołudniami, in.)
• miejsce (sala konferencyjna w pracy, ośrodek konferencyjny in.).

Celowo ominęłam tu przygotowanie i motywację samego uczestnika, ponieważ często nie ma się na te elementy wpływu.

Aby wykonać zadanie, uczestnicy otrzymują kartę, w której każdy ze słupków, przypisany do symbolicznie zaznaczonego czynnika, stanowi 100 procent wpływu danego czynnika. Odcięcie pewnej części to zmniejszenie wpływu danego czynnika na efektywność. Odcięte fragmenty uczestnicy układają na podłodze tak aby powstały wspólne sumaryczne słupki stanowiące o wadze danego czynnika. Już na pierwszy rzut oka widać, co uznane jest przez uczestników za ważne,a co uznali za mniej istotne. W celu porównania wyników, np. pomiędzy grupami, można miarką krawiecką albo budowlaną zmierzyć długość powstałych wykresów.

Co potrzebujemy do przeprowadzenia zadania?

karty jak na zdjęciu, nożyczki i ewentualnie miarkę krawiecką.

Na podobnej zasadzie można szacować wynik będący opinią na inny temat. Podczas pewnego spotkania dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych i przedsiębiorców analizowano sylwetkę absolwenta. Między innymi chodziło o to aby zderzyć opinie o tym jakie kompetencje i w jakim stopniu posiedli absolwenci szkół. Ciekawe, że wypowiadali się zarówno ci, którzy kształcą, jak i ci którzy sprawdzają efekty kształcenia w praktyce.

Każda z grup otrzymała prostokąty z wypisanymi kompetencjami (umiejętność pracy w zespole, komunikatywność, kreatywność itd.). Zadaniem członków grup było odcięcie fragmentu prostokąta, w takim zakresie, w jakim dana kompetencja nie została wykształcona.

Ostatecznie np. prostokąty z napisem kreatywność, dyrektorzy pozostawili w 90%, natomiast przedsiębiorcy skrócili je o 70%, pozostawiając zaledwie 30% pierwotnej całości.

Wyniki naklejane na arkusz papieru z narysowanym symbolem absolwenta,świetnie poddawały się analizie.

Co potrzebujemy do przeprowadzenia zadania?

duży arkusz papieru na którym będą przyklejane prostokąty po “obróbce” nożyczkami, oraz podwójny zestaw prostokątów z zapisanymi nazwami kompetencji absolwenta.

Wizualizacja w praktyce trenerskiej może mieć wiele odsłon. Zaprezentowane przykłady zebrałam w poniższej notatce graficznej. A was zachęcam do dzielenia się swoimi przykładami w komentarzach.