Nauczyciel mianowany – awans zawodowy

UWAGA – wpis dotyczy procedury awansu obowiązującej w 2018 roku!

Awans zawodowy w formule w jakiej obowiązuje od 18 lat (z niewielkimi zmianami), zawsze budził kontrowersje. Szerzej na ten temat pisałam w artykule – “Awans zawodowy nauczyciela – co o tym sądzę”. Na prośbę czytelników bloga, w kolejnych odcinkach zmierzę się z kolejnymi stopniami awansu zawodowego nauczyciela. Pierwszy analizowany stopień? Nauczyciel mianowany.

Zawsze zastanawiały mnie pełne sale na kursach dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy. Czego można się dowiedzieć na nich więcej niż zapisano w stosownym rozporządzeniu?  Na pewno trochę uporządkować wiedzę, poznać przykłady, ale i tak na pewno najlepiej na początek zajrzeć do Rozporządzenia,  a pewne artykuły znaleźć w Ustawie Karta Nauczyciela.

Posługiwanie się przepisami prawa oświatowego to wymóg awansu, zatem nie ma co się boczyć i należy rozpocząć przeglądanie. Zakładam, że spełniasz wymogi otwarcia stażu, ale gdybyś chciał/a poznać szczegółowe warunki, musisz już samodzielnie podejść do rozpoznania swojej sytuacji. O ewentualnym wsparciu ze strony innych osób piszę na końcu artykułu.

My tymczasem wyszukajmy w Ustawie Karta Nauczyciela – Rozdział 3a “Awans zawodowy nauczyciela”, a w nim informacje dotyczące awansu na stopień nauczyciela mianowanego:

• staż na stopień nauczyciela mianowanego trwa dwa lata i dziewięć miesięcy (są wyjątki),
• dyrektor przydziela nauczycielowi opiekuna stażu, którego zadaniem jest wsparcie przy tworzeniu i realizacji planu oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu,
• wniosek o rozpoczęcie stażu składa się do dyrektora szkoły w terminie do 14 dni od dnia rozpoczęcia roku szkolnego,
• sprawozdanie z realizacji stażu również przekazuje się dyrektorowi szkoły,
• dyrektor ma 21 dni na na tzw. ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu, którą przygotowuje po zapoznaniu się z projektem oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu przygotowanym przez opiekuna stażu i zasięgnięciu opinii rady rodziców (ocena dorobku jest pozytywna lub negatywna),
• nauczyciel składa wniosek do organu prowadzącego o podjęcie postępowania egzaminacyjnego (Ma na to czas do końca roku kalendarzowego. Jeśli złoży do 30 czerwca – organ rozpatruje do 31 sierpnia, a jeśli do 31 października – organ wydaje decyzję do 31 grudnia).

Tymczasem w  Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 marca 2013 w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli w § 3 zawarto informację o tym, że należy złożyć dyrektorowi wniosek o rozpoczęcie stażu wraz z planem rozwoju, a w  §7.1  wskazano powinności nauczyciela.

Nauczyciel w okresie odbywania stażu powinien:

1)uczestniczyć w pracach organów szkoły związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych

wynikających ze statutu szkoły oraz potrzeb szkoły i środowiska lokalnego,

2)pogłębiać wiedzę i umiejętności zawodowe, samodzielnie lub przez udział w różnych formach kształcenia ustawicznego,

3)poznawać przepisy dotyczące systemu oświaty, a w przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela – przepisy dotyczące postępowania w sprawach nieletnich, w zakresie funkcjonowania szkoły – z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju  szkoły, w której odbywa staż.

a w §7.2 zawarto niezbędne wymagania jakie musi spełnić aby otrzymać awans na stopień nauczyciela mianowanego:

1)umiejętność organizacji i doskonalenia warsztatu pracy, dokonywania ewaluacji własnych działań, a także oceniania ich skuteczności i dokonywania zmian w tych działaniach;

2)umiejętność uwzględniania w pracy potrzeb rozwojowych uczniów, problematyki środowiska lokalnego oraz współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych;

3)umiejętność wykorzystywania w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej;

4)umiejętność zastosowania wiedzy z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki oraz ogólnych zagadnień z zakresu oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich w rozwiązywaniu problemów związanych z zakresem realizowanych przez nauczyciela zadań;

5)umiejętność posługiwania się przepisami dotyczącymi systemu oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich w zakresie funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał staż.

Jaka dokumentacja obowiązuje podczas każdego z rodzajów stażu opisano w §9, a §12.2. precyzuje z jakich części składa się egzamin.

Komisja egzaminacyjna przeprowadza egzamin, w czasie którego nauczyciel kontraktowy ubiegający się o awans na stopień nauczyciela mianowanego:

1)dokonuje prezentacji dorobku zawodowego;

2)odpowiada na pytania członków komisji dotyczące wymagań określonych w § 7 ust. 2.

Przystępując do planowania trzeba się najpierw rozejrzeć w dokumentacji szkolnej. Anna Kiełb, konsultant Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie proponuje aby zajrzeć do następujących dokumentów: modelu absolwenta, wizji, misji placówki; wniosków z nadzoru dyrektora; wniosków z ewaluacji zewnętrznej/wewnętrznej; wniosków z analizy wyników egzaminów zewnętrznych; planu pracy dydaktyczno – wychowawczego; planów zespołów samokształceniowych, WDN; programu wychowawczo-profilaktycznego; planu pracy wychowawcy; programu współpracy z rodzicami; planu imprez placówki; programu naprawczego szkoły/przedmiotu.

A potem trzeba spojrzeć na swój warsztat pracy z perspektywy przeczytanych dokumentów.

Najpierw wypisz sobie w słupku działania które prowadzisz w szkole, najlepiej w kilku obszarach: sfera dydaktyczna, wychowawcza, opieka, współpracy z innymi.

Możesz sobie zrobić pomocniczą  tabelę (przykład – tabela analiz), która pomoże Tobie dokonać refleksji nad swoją pracą w kontekście wymagań i tego, co możesz jeszcze zmienić, rozwinąć, usprawnić.

Analiza zadania pełnię funkcję wychowawcy klasy w kontekście wymagań (zapisanych wyżej) – STAN WYJŚCIOWY mogłaby wyglądać tak:

1. posiadam plan pracy wychowawcy klasy w którym spisane są tematy lekcji wychowawczych,
2. obserwują swoich uczniów i sporo już o nich wiem,
3. korzystam z dziennika elektronicznego, kontaktuję się z uczniami i ich rodzicami drogą mailową,
4. rozwiązuję problemy klasy w oparciu o wiedzę psych.-pedag.,
5. realizuję opiekę nad zespołem klasowym i rozwiązuję problemy klasy w oparciu o aktualne przepisy prawa oświatowego,

Analogiczne zapisy DO REALIZACJI można sformułować następująco:

1. posiadam program pracy wychowawcy klasy (spójny z programem wychowawczo-profilaktycznym szkoły), dokonuję jego ewaluacji i modyfikacji; w programie szczegółowo zapisane są lekcje wychowawcze i inne działania wychowawcze oraz spotkania z rodzicami,
2. prowadzę zapiski dotyczące moich wychowanków, znam ich potrzeby edukacyjne
3. moderuję klasową grupę w social mediach, pracuję z uczniami w plikach ogólnodostępnych,
4. rozwiązuję problemy klasy w oparciu o wiedzę psych.-pedag., systematycznie rozwijam się w tym zakresie na kursach doskonalących
5. rozwiązuję problemy klasy w oparciu o aktualne przepisy prawa oświatowego, pomocy społecznej i inne.

Zauważ, że ta refleksja zapisana jest językiem efektów, dzięki temu wiemy już jakich spodziewamy się skutków naszego planowania. Jeśli stwierdzasz, że przykładowe działania, które zapisałam wyżej nie są przez ciebie realizowane, a możesz je wdrożyć, to właśnie w ten sposób budujesz sobie obszar do rozwoju podczas stażu.

Np. posiadasz spis tematów lekcji wychowawczych, ale programu nie masz, więc chcesz go stworzyć. Jaki plan działania?

1. Jak taki program zbudować? wskazówka: szukanie literatury i przepisów prawnych (struktura programu, zadania)
2. Jakie działania/zadania powinny się w nim znaleźć? wskazówka (diagnoza potrzeb wychowanków, przegląd przykładów)
3. Jak zaplanować ewaluację takiego programu

Podpowiedź: zajrzyj do literatury – G.Koźmiński, D.Kitowska, Nauczyciel-wychowawcą; D.Kitowska, W.Lis, E. Polańska-Ciechanowska, Jak zaplanować pracę wychowawczą w gimnazjum.

Być może warto zaplanować sobie szkolenie dotyczące planowania pracy wychowawczej. Jednak raczej trudno będzie o kurs o budowaniu programu wychowawczego klasy, bo motyw promowany przeze mnie od wielu lat raczej nie spotkał się z dużym odzewem w środowisku doskonalenia nauczycieli. To dowód na innowacyjność tego przedsięwzięcia!

Kiedy siadasz do pisania planu pamiętaj, że będziesz pisać sprawozdanie. „Prawo nie stanowi o formie planu i sprawozdania. Tzn. samo sprawozdanie jest formą, ale o jego strukturze, sposobie porządkowania tekstu nie ma nigdzie mowy. Plany przyjęły się w formie tabelarycznej. A co do sprawozdania – ja mówię na szkoleniach tak: bierzemy plan i „jedziemy” po kolei, opisując zadania: 1) zaplanowane i zrealizowane, 2) zaplanowane i niezrealizowane (nie pomijamy, krótko wyjaśniamy – dlaczego nie zostały zrealizowane), niezaplanowane i zrealizowane – tych, z oczywistych względów, jest całkiem sporo. Podkreślam także, że te ostatnie nie są zadaniami „gorszego gatunku” (bo takie nauczyciele mają obawy).” – mówi mi Małgorzata Wojnarowska, konsultant w Małopolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie.

Są różne szkoły pisania planu i sprawozdania, szczególnie w awansie na stopień nauczyciela dyplomowanego, ważne jest aby plan i sprawozdanie były spójne. Jest wtedy czarno na białym zapisane, że plan został zrealizowany.

Twoim celem jest nauczyciel mianowany – również możemy nasz plan oprzeć o wymagania albo powinności (ponieważ są niezbędne do uzyskania stopnia awansu zawodowego), ale reguły nie ma tu żadnej.

Pamiętaj, że kursy lepiej planować intensywniej w dwóch pierwszych latach stażu, aby zdążyć z ich realizacją, a przede wszystkim aby ich wykorzystanie w praktyce szkolnej stało się możliwe. Planując kursy lepiej ich nazwy zapisywać ogólniej, bo trudno przewidzieć jak się będzie nazywał kurs organizowany za 2 lata.

Ale gdy nie uda nam się zrealizować jakiegoś punktu planu, to nie wpadajmy w panikę, tylko spróbujmy dany zapis zastąpić jakimś innym działaniem. Na przykład założyliśmy, że odbędziemy kurs “Sztuka prezentacji”, ale kurs z powodu nikłego zainteresowania w ODN nie odbył się. Wtedy warto pomyśleć nad zastępczą formą np. kurs on-line “Jak robić dobre prezentacje w PPT?”.

3 lata w życiu szkolnym to szmat czasu. Bardzo wiele się zmieni, pojawią się nowe inspiracje i wyzwania. I warto z nich korzystać. To będą zadania zrealizowane poza planem, ale równie wartościowe dla oceny dorobku. I byłoby bardzo dziwne, aby takich zadań nie było. Cały czas warto mieć z tyłu głowy i wymagania i powinności, a każde takie nowe zadanie “prześwietlać” przez ich pryzmat, dzięki temu to co i tak robimy, może znakomicie dopasować się do wymagań awansu. Np. szkoła przystępuje do zewnętrznego projektu “Bezpieczny internet”, jesteśmy też niejako z urzędu włączeni w to działanie. Przeczytajmy regulamin, zobaczmy jak możemy to mądrze wykorzystać? Może warto przyjrzeć się mediom społecznościowym, w których funkcjonują wychowankowie i podjąć z nimi współpracę w oparciu o tajną grupę na FB, pokazując im nie tylko możliwości (co jest im z pewnością znane), ale także ograniczenia i niebezpieczeństwa. Przy okazji realizujemy wymagania 1 (doskonalenie warsztatu pracy), 2 (uwzględnianie potrzeb rozwojowych), 3 (wykorzystywanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej). Oczywiście ten przykład dotyczy młodzieży.

Realizując plan rozwoju warto w jedną  teczkę wkładać sobie dowody naszych działań – scenariusze, wycinki prasowe, notatki odręczne, nie po to aby komukolwiek pokazywać, ale aby odświeżyć naszą pamięć gdy będziemy pisać sprawozdanie i przygotowywać się do egzaminu.

I na koniec to co trzeba robić na początku. Na początku każdego roku, okresu, trzeba przeglądać plan rozwoju i wpisywać do kalendarza zaplanowane na dany czas działania. Zdarza się, że odbywający staż nauczyciel przypomina sobie o jakimś działaniu tuż przed zakończeniem stażu i wtedy jego realizacja jest zazwyczaj niemożliwa.

Awans zawodowy na stopień nauczyciela mianowanego kończy się egzaminem, który organizuje organ prowadzący szkołę. Egzamin rozpoczyna się prezentacją dorobku zawodowego przedstawioną przez kandydata. Tutaj zazwyczaj przyszły nauczyciel mianowany posiłkuje się prezentacją i zaczynają się schody. Tym razem daj sobie spokój z Prezi i Emaze, z wymyślnymi animacjami i pstrokatymi kolorami. Przygotuj prostą, czytelną prezentację w Power Poincie, w której będzie mało słów (to Twoje zadanie opowiedzieć jak najwięcej), a będą liczby, obrazy, słowa kluczowe, wnioski. Jeśli chcesz uniknąć błędów i zdobyć inspiracje obejrzyj znakomite webinarium Piotra Peszki “Power Point kocham cię (ale doprowadzasz mnie do szaleństwa)”. Umiejętność prezentacji – buduje nasz egzaminacyjny wizerunek, a profesjonalne posłużenie się tutaj TIK-ami – udowadnia, że spełniasz wymaganie awansu (p.3).

Do prezentacji użyjesz fotografii, warto dokumentować swoją pracę (zawsze, nie tylko podczas stażu) i zdjęcia wrzucać do jednego podpisanego folderu, aby łatwiej było później je odnaleźć.

„Czasem, gdy w miejscu egzaminu nie ma możliwości technicznych na prezentację z wykorzystaniem projektora, nauczyciele przygotowują coś w rodzaju folderu, będącego „dorobkiem w pigułce” i rozdają członkom komisji”. (przyp. M.Wojnarowskiej).

Druga część egzaminu to pytania. Pytania dotyczą zazwyczaj pracy nauczyciela, często w kontekście prawa oświatowego. Trzeba więc znać podstawowe akty prawne, które regulują pracę nauczyciela wiedząc, który czego dotyczy, ale także znać podstawowe zapisy.

Poniżej zebrałam podstawowe akty prawne:

Ustawy

Ustawa o Systemie Oświaty, Ustawa Prawo Oświatowe

Karta Nauczyciela

Rozporządzenia

Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej

Rozporządzenie w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej, opiekuńczej  oraz rodzajów tej dokumentacji.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych

Rozporządzenie w sprawie kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczyciela

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania  i sposobu organizacji  pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego.

Rozporządzenie w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej- jeśli ktoś opracowywał innowacje

Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach.

Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizacji przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki

To tylko przykłady, koniecznie trzeba tu dodać wszystkie rozporządzenia dotyczące etapu edukacyjnego czy rodzaju placówki w której pracuje nauczyciel.

Prawo wewnętrzne

statut, regulaminy, procedury, koncepcja pracy szkoły, roczny plan pracy, program wychowawczo-profilaktyczny

W internecie znajdziecie inne propozycje pytań, które mogą pojawić się na egzaminie, warto w ramach powtórki zmierzyć się z nimi, może w obecności opiekuna stażu, albo innego nauczyciela przygotowującego się do egzaminu.

Jak podpowiadają ekspertki M.Wojnarowska i A.Kiełb warto pamiętać o nowelizacji Karty Nauczyciela, która wejdzie w życie od 1 września 2018 r., czyli już niedługo. Nowa ustawa bardziej wiąże awans z oceną pracy, która musi być co najmniej dobra (nie będzie już oceny dorobku), wydłuża okresy przerwy między kolejnymi stopniami itp. Zmiany wprowadza Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych z  27 października 2017 r. (Dz. U. z 2017 poz. 2203).  M. Wojnarowska przypomina, że „do postępowań o nadanie nauczycielom stopnia awansu zawodowego, wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 września 2018 r., stosuje się przepisy dotychczasowe”.

Jeśli masz pytania oczywiście możesz liczyć na opiekuna stażu, albo innego otwartego nauczyciela z twojej szkoły, ale gdy nie uzyskasz satysfakcjonującej odpowiedzi, zawsze możesz zwrócić się o pomoc do ośrodka doskonalenia nauczycieli. Zajrzyj na stronę ośrodka w rejonie twojego miejsca zamieszkania i poszukaj adresu mailowego, telefonu do konsultanta ośrodka, który jest odpowiedzialny za ten temat. Nie obawiaj się zadawania pytań. Konsultacje udzielane nauczycielom to zadanie statutowe ośrodka.

Polecam również podpowiedzi Jolanty Wasilewskiej z Lepszej Strony Edukacji (FB).

Dziękuję Małgosi Wojnarowskiej (MCDN w Krakowie) i Ani Kiełb (CEN w Koszalinie) za konsultacje merytoryczne.

W następnym odcinku – awans zawodowy na stopień nauczyciela dyplomowanego.